Evliya Çelebi

Evliya Çelebi Gözünden Gediz

Gedus adlı Rum kralı yapısıdır. Evvela Germi-yanoğlu Yakup Bey, ondan Yıldırım Han zaptetmiştir. Kalesini, Kuyucu Murat Paşa Celali sığınmasın diye yıkmıştır. Gedüs şehri Germiyan toprağında Kütahya eyaletinde serbest zeamettir. Birkaç kere Darüssaade Kapı Ağalığına has olmuştur. Hatta zeamet subaşçığıdır. Vali el koyamaz. 300 akçe ile şerif kazadır. Kethüda yeri, şeyhülislamı, nakibi uleması çoktur. Azmi zade Çelebi bir mübarek zattır. Murat Ağa zeamet sahibi Beyzade Yusuf Ağa ve Silahtar Sipahi Halifesi Gedüs’lü Mehmet Efendi pederi Mustafa Ağa vilayet ayanındandır.

Gedüs kayalık bir dere içindedir. Otuz yılda bir meşhur cambaz taifesi Gedüs’e gelip kale kayasına ip bağlayıp tepesine çıkan post sahibi pehlivanlar ser çeşmesi olur. Çoğu parça parça olur. Kale bu derece kayalar üzerinde yükselmektedir. Halk dilinde Cambaz Kalesi derler. Evler birbiri üstünde kat kattır. Yolları iniş yokuştur, 2000 toprak örtülü evlerdir. 13 mahalle 20 mihraptır.

Bütün imaret, han, medrese, mektep ve çeşmeleri Gazenfer Ağa hayratıdır. III. Sultan Murat’ın Kapı ağası imiş. Kagir dükkanları 95’tir. Buradan doğuya doğru üç saat gittik.

Gedüs İlçeleri:

Murat dağı eteğinde bir ilçedir. Suyundan içen bütün ahlat-i galize (vücuttaki zararlı maddeler) dan kurtulur, yüzüne renk gelir. Yedi sekiz kere suyuna giren hararetten eser kalmayıp pamuk gibi olur. Buradan yaylaya çıkıp alabalık zevki ettik. Kiraz mevsiminde etraftan binlerce kişi gelip iys-ü isret (yiyip içme) ederler. Çünkü temmuz ayında Gedüs dere içinde olduğundan havası sıcak ve ağırdır. Bütün Kütahya sularının başı bu Murat dağı yaylasıdır. Gedüs Nehri de bu dağdan çıkar.

Gedüs’ün batısından olan Akdağ’dan gayet lezzetli bir su kaynar. Gazanfer Ağa bu suyu dağlardan ve bellerden geçirerek büyük paralar sarf edip şehre getirip çeşmelere, camilere, havuzlara, hanlara, hamamlara dağıtmıştır.

Kütahya’yı meyve bakımından doyuran yer burasıdır. Üzümü, armudu, pamuk bezi, üzüm güfteri meşhurdur. Halkı esmer renklidir. Nimetleri boldur.

(Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nden)

Kaynak: Gediz Belediyesi

Evliya Çelebi Kimdir?

Evliya Çelebi, 17. yüzyıl Osmanlı seyyahı, tarihçi ve yazarıdır. Kendisi, seyahatnamesi olarak bilinen “Seyahatname” adlı eseri ile tanınır. Seyahatnamesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun birçok yerini ziyaret ettiği 40 yıllık bir seyahat dönemini kapsamaktadır.

Evliya Çelebi, 25 Mart 1611 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası Derviş Mehmed Zılli, İstanbul’da bir semerciydi. Evliya Çelebi, Osmanlı medreselerinde eğitim gördü ve bir süre de Kâbe’de bulunarak eğitim aldı. Daha sonra İstanbul’da sarayda görev yaptı ve 17 yaşında iken, ilk seyahatine çıktı.

Evliya Çelebi’nin seyahatnamesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun pek çok yerindeki coğrafi, tarihi, kültürel ve sosyal özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca, seyahatnamesi sırasında yaşadığı deneyimleri de anlatmaktadır. Eser, 10 cilt halinde ve toplamda 6000 sayfa civarındadır. Evliya Çelebi’nin seyahatnamesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun tarih ve kültürü hakkında önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir.

Evliya Çelebi, seyahatnamesinin yanı sıra, “Düstûrü’l-amel li İ’lmi’l-hisâb” adlı matematik kitabı, “Mizanü’l-hak fi ihtiyari’l-ahak” adlı adalet ve hukuk konulu eseri, “Künhü’l-ahbâr” adlı Osmanlı tarihi ve “Luğat-ı Tercüme” adlı sözlük gibi birçok eser yazmıştır. Ayrıca, şiirler de yazmıştır ve zamanın ünlü şairleri ile de arkadaşlık yapmıştır.

Evliya Çelebi, 1682 yılında öldü. Seyahatnamesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun tarih ve kültürü hakkında önemli bir kaynak olmaya devam etmektedir ve dünya edebiyat tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Evliya Çelebi’nin mezarı İstanbul’da Eyüp Sultan Camii’nde bulunmaktadır. Caminin avlusunda yer alan mezarın, üzerinde “Evlia bin Derviş Muhammed Zılli” yazılı bir kitabe bulunmaktadır. Eyüp Sultan Camii, İstanbul’da önemli tarihi ve dini mekanlardan biridir ve Evliya Çelebi’nin mezarı burada ziyaret edilebilir.

Ölüm Sebebi: Evliya Çelebi’nin ölüm nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak, bazı kaynaklarda, 17. yüzyılın sonlarında yaşamış olan Evliya Çelebi’nin doğum tarihinden hareketle, 1682 yılında İstanbul’da öldüğü tahmin edilmektedir. Mezar taşında da 1682 tarihi yazmaktadır.

Bazı kaynaklarda, Evliya Çelebi’nin ölüm nedeni olarak yaşlılık veya doğal sebepler gösterilmektedir. Ancak, kesin bir bilgi mevcut değildir.

Seyahatnamede Murat Dağı nasıl bahsediliyor?

Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nde Murat Dağı hakkında detaylı bir şekilde bahsetmiştir. Murat Dağı, Eskişehir ve Kütahya illeri arasında yer alan bir dağdır ve Evliya Çelebi, bu dağın eteklerindeki bazı yerleşim yerlerinden ve doğal güzelliklerinden bahsetmiştir.

Evliya Çelebi, Murat Dağı’nın eteklerindeki Bayat kasabasından bahsederken, kasabanın güzel bir konumda olduğunu ve doğal güzellikleri ile ünlü olduğunu söylemiştir. Ayrıca, Murat Dağı’nın zirvesinin Kaf Dağı’na benzediğini ve zirveye tırmanmanın oldukça zorlu bir iş olduğunu da anlatmıştır.